تیر خلاص به شفافیت | پشت پرده برخورد با رسمیو چیست؟
رویداد۲۴| عرفان بیوک نژاد- در پی انتشار یک ویدئوی جنجالی در فضای مجازی که از قابلیتهای جستوجوی اطلاعات شخصی در سامانه «رسمیو» پرده بر میداشت، گزارشهایی از بازداشت مدیران این پلتفرم و توقیف سرورهای آن منتشر شد. از چند روز پیش، دسترسی کاربران به وبسایت رسمیو با اختلال مواجه شده و صفحه اصلی سایت با پیام خطای ۵۰۴ جایگزین شده بود.
منابع مطلع به رویداد۲۴ گفتهاند که دستکم سه نفر از اعضای تیم توسعهدهنده رسمیو بازداشت شدهاند و زیرساختهای فنی این پلتفرم تحت نظارت قرار گرفته است.
رسمیو چیست؟
رسمیو از سال ۱۳۹۷ فعالیت خود را آغاز کرد و بهعنوان یکی از نخستین پلتفرمهای ایرانی برای تجزیهوتحلیل دادههای اقتصادی، ثبتی و تجاری شناخته میشود. این سامانه، با استفاده از دادههای علنی و رسمی از جمله روزنامه رسمی، سامانه ثبت شرکتها، بورس تهران، گمرک، بانک مرکزی و دیگر منابع دولتی، به استخراج و ترسیم ساختار مالکیت شرکتها، سوابق مدیریتی افراد و روابط بینشرکتی میپردازد.
بیشتر بخوانید:
پیامد تعطیلی شرکتهای استارتآپی به خاطر الزام حجاب چیست؟
پشت پرده شکایت از دیجیکالا چیست؟/ توهین به مقدسات یا برخورد بر سر ماجرای حجاب
شرکت دانشبنیان «پیشگامان رسمی پردازش دانا» مسئول راهاندازی این پلتفرم است. به گفته حسین ملکنژاد، مدیرعامل و همبنیانگذار رسمیو، این پلتفرم تحلیل کرده که هر شرکت به کدام کد ملی تعلق دارد و هر کد ملی مالک چه شرکتهایی است. این تحلیل، با وجود خطاهای قابل توجه، با استقبال زیادی مواجه شد؛ چرا که این نوع دادهها تا آن زمان در فضای وب منتشر نشده بود
او میگوید استقبال کاربران از قابلیتهای جستوجوی فردی و شرکتی، انگیزهای برای توسعه بیشتر این پلتفرم شد. او گفته بود: «کاربران گاهی تا یک ساعت به دنبال بررسی نامهای آشنا و پیوندهای اقتصادی میپرداختند.»
رسمیو چه نوع اطلاعاتی را ارائه میدهد؟
به گزارش رویداد۲۴، ویدئویی که اخیراً در شبکههای اجتماعی منتشر شده نشان میداد چگونه از طریق دادههای موجود در رسمیو میتوان به نشانی محل سکونت یک فرد متخصص در حوزه هستهای دست یافت. این ویدئو موجی از نگرانیها در خصوص امنیت اطلاعات و امکان سوءاستفاده از دادههای عمومی را به همراه داشت.
با این حال، وکلای رسمیو تأکید کردهاند که تمامی اطلاعات نمایشدادهشده از منابع علنی و قانونی استخراج شده که دسترسی به آن هاب رای عموم آزاد است؛ هرچند کاری که رسمیو کرده تجمیع این اطلاعات و ایجاد یک رابطه معنادار بین این ارتباطات است. محمدحمید شهریور، مشاور حقوقی این شرکت، در واکنش به اتفاقات اخیر در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت: «یکی از اصلیترین منابع رسمیو، روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران است؛ نهادی وابسته به قوه قضائیه که وظیفه انتشار آگهیهای قانونی شرکتها را برعهده دارد.»
سوءتفاهم یا مقابله با شفافسازی؟
به گزارش رویداد۲۴، در سالهای اخیر، برخوردهای قضایی با برخی پلتفرمهای فناوری اطلاعات در ایران – از جمله دیوار و دیجیکالا – به چالشی برای اکوسیستم نوآوری بدل شده است. تحلیلگران حوزه فناوری معتقدند که آنچه برای رسمیو رخ داده، میتواند نتیجه نبود درک روشن نسبت به مفهوم «شفافسازی دادههای علنی» باشد؛ مفهومی که در بسیاری از کشورها با چارچوبهای حقوقی مشخص و حمایتگر مواجه است، اما در ایران اغلب با سوءظن نهادهای نظارتی همراه میشود.
در شرایطی که نقش سامانههای دادهمحور در شفافسازی فضای اقتصادی و مقابله با فساد انکارناپذیر است، رویدادهایی از این دست میتواند به سردرگمی فعالان این حوزه و تضعیف اعتماد عمومی منجر شود.
برخی منابع نزدیک به تیم رسمیو مدعیاند که اقدامات اخیر علیه این پلتفرم، از جمله بازداشت مدیران و توقیف سرورها، نوعی واکنش از سوی شبکههای اقتصادی غیرشفاف بوده که خود را در معرض افشاگریهای بالقوه دیدهاند.
ملک نژاد مدیرعامل رسمیو یک بار در گذشته به این نگاه امنیتی به پلتفورم تحت مدیریتش اشاره کرده است. او گفته بود در سالهای فعالیت این پلتفورم، بارها با توقیف، فیلتر و اعتراض دست و پنجه نرم کردهاند، اما عجیبترین برخورد، دست کاری در محتوای روزنامه رسمی بوده است.
ملک نژاد پیشتر در گفتوگو با رسانه تخصصی استارتاپ ایرانیان گفته طی هفت سال گذشته بارها مشاهده کردهایم که اطلاعات شرکتها در روزنامه رسمی کشور دچار دستکاری شده و بسیاری از آگهیهای روزنامه رسمی حذف شدهاند.
او میگوید بهانه اطلاعات روزنامه برای دستکاری اطلاعات، «تحریم ها» و پیامدهای منفی شفافیت و دسترسی به اطلاعات دقیق است! ملک نژاد گفته از طریق رسمیو با جدید پیگیر آثار منفی چنین اقدامی بر دسترسی آزاد به اطلاعات بوده و خواستار برگرداندن این اطلاعات به چرخه دسترسی عمومی است.
گفتنی است که ملک نژاد از فارغ التحصیلان دانشگاه امام صادق _ فارغالتحصیل مقطع کارشناسی ارشد مدیریت استراتژیک از دانشگاه امام صادق (ع) _است، بنابراین به خوبی با نگاه امنیتی و نظامی آشناست. به گزارش رویداد۲۴، او اعتراف کرده که بارها با نهادهای امنیتی و نظارتی جلسه داشته و «در مواردی بنا به صلاحدید» صفحه شرکت را از دسترسی گوگل خارج کردهاند.
بررسیهای رویداد۲۴ نشان میدهد نحوه کار رسمیو هم طی سالهای اخیر تغییراتی داشته است. این پلتفورم در سالهای گذشته در حسابهای کاربری ویژه خود، گرافهایی را ارائه میداد که مربوط به ارتباط مدیران شرکتها با افراد دیگر بود. این گراف ها، به طور ویژه به رسانهها کمک میکرد که بتوانند شبکه ارتباط اقتصادی چهرههای سیاسی و اقتصادی کشور را کشف کنند؛ شبکهای که در بسیاری موارد به یافتن سرنخ بسیاری از رانت وها و فسادها میانجامید. اما نحوه ارائه گراف طی سالهای فعالیت رسمیو تغییر کرد و اکنون تنها گراف ارتباط بین شرکتها ارائه میشود. به نظر میرسد تغییر نحوه گردآوری و ارائه اطلاعات، بی ارتباط به فشارهای وارد شده به این وبسایت نباشد.
سوءتفاهم یا انتقام؟
به گزارش رویداد۲۴، دیجیاتو در گزارشی نوشت: «پلتفرمهای دیجیتال، پیشازاین هم با نظام قضائی کشور بر سر شناخت ناکافی آنها از فضای دیجیتال چالشهای گستردهای داشته و بر اساس شواهد موجود، به نظر میرسد پرونده رسمیو هم نتیجه سوءتفاهمهای پیشآمده است. پیش تر، این سوءتفاهمها گریبانگیر مدیران پلتفرمهایی مثل «دیجیکالا» و «دیوار» هم شده بود.»
تاکنون مقامات قضایی ایران بهطور رسمی درباره وضعیت رسمیو اظهارنظر نکردهاند. در غیاب اطلاعرسانی رسمی، گمانهزنیها درباره احتمال بازگشت رسمیو به چرخه فعالیت ادامه دارد. این در حالی است که نقش چنین پلتفرمهایی در ارتقاء شفافیت و مقابله با فساد اقتصادی، در سطح بینالمللی بهعنوان ابزاری کلیدی شناخته میشود.
کارشناسان هشدار میدهند که برخوردهای سختگیرانه با سامانههای دادهمحور میتواند اعتماد عمومی به فرآیندهای شفافسازی را تضعیف کرده و مانعی جدی برای توسعه اکوسیستم فناوری اطلاعات در ایران ایجاد کند.
به گفته منابع نزدیک به این شرکت، رخدادهای اخیر از جمله جنگ ۱۲ روزه، بهانهای شده تا شبکههای فساد علیه سایت رسمیو دست به اقداماتی بزنند که به نوعی انتقامگیری از فعالیتهای شفافسازی این پلتفرم محسوب میشود. رسمیو در افشای ساختار پیچیده ارتباط تو در توی شبکههای فساد کمک قابل توجهی میکرد. مسدود کردن این سامانه، درواقع انتقام گیری از یکی از مهمترین ابزارهای شفافسازی فضای اقتصادی و نشان دادن روابط پشتپرده میان افراد و شرکتهاست.
